Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleeğlenceli bir düzen değildir. Ahbaplık, sosyete süresince insanların fiilen kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak karınin vardır. Hak kıymeti zımnında, insanlar arası ilişkileri bir düzene atmak, içtimai hayatın gerçekleşmesini kurmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin karşıtsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, kesinkes yakın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle sosyete süresince insanların seçenek ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her gün mümkündür. “İşte haklar, âdem davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir cümle, bir bütündür.” İnsan-âdem, âdem-doğa ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru karınin evrensel ilkelerle güvence altına hileınmasıdır. Ahbaplık, insanlık seviyesi karınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biryoğun düşünüm ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, sosyete sözleşmesi, doğa ve insanlar olarak belirten inançlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini kurmak için konulmuş olan ve amme gücüyle desteklenen kaide, tanrı ve kanunların hepsidür. Henüz geniş bir teşhismıyla haklar, adalete yönelmiş içtimai yaşamma düzenidir. Ahbaplık Lügat Mealı Ahbaplık kelimesi Arapça “tanrı” kökünden hasılat ve tanrı kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “tanrı” kelimesinin çoğheybetli “ilenme’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na bakılırsa haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mazmunı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk mazmunında da kullanılır. Yöntem Mealı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu karınin hala doyurucu bir teşhism dokumalamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen teşhismı ise: “Makul bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) sargılanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak haklar, kendi süresince taban olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri sayfa alan kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile mutluluk veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Ahbaplık, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun başlangıçlıca ast dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mutluluk aracılığıyla güvenceye hileınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Ahbaplık kuralları âdem davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun kadir yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla mümasil nitelikteki mecmu durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık alanında yapmış oldurım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek karınin kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları dikilmek karınin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapishane ve vakıf cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kelepir yama; vergi hukukunda vergi ve gümrüksüzçılık cezaları kabil daha bir haklar dallarında daha bir yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek veya siyasal inançleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan haklar, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai bir yaşamma düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun içtimai hayatı düzenleyip insanların barış ve asayiş süresince bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Kullanışlı Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun tatbik amacını, içtimai gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile sosyete süresince canlı insanların, birbirleri ile monte etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın dokumasından meydana gelen gereksinimlerinı karşıtlamaya çhileışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile veladet, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek haklar düzeni hayatın taban gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanın natürel dokumasına ve bundan gelecek gelen ihtiyaçlarına mütenasip tamamlanmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, konuşu gerçeklere de kapalıdır; konuşu yoksulluklara uymalı ve onları karşıtlamalıdır. 3. Hak Ahbaplık bu fonksiyonu ile belirli bir kombinezon altına aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak başlıca kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca teşhismıyla doğruluk, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) tamamlanmak üzere iki daha bir anlamda kullanılır. Hak aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet mazmunında ferdî bir özelliği deyimler. Nefer her gün haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni satmak yolunda daima ve değçalışmamez bir çaba gösterir. İşte bu seçenek ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk fehvaı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği ilişik biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar alanında hukuki kadir olarak lakırtı konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Maşer karınindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini karınaziz kurallar mecmuü olarak haklar, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve yönetmek durumunda bulunmuş olduğuna bakılırsa, adaletin böylelikle, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün haklar sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir kadir niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir sosyete düzenini karınerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; icap bulunan düzeni himaye etmek, gerekse onu değçalışmatirmeyi meşrulaştırmak karınin her gün adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta karşıtmıza kurulu haklar düzenlerinin asli örneği, olması gereken haklar mazmunında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan haklar düzenlerinin namına mütenasip olup olmadığı açısından bir kadir ve kıymetlendirme ölçüsü olabilir. Gine bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve aksi karşıtlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon istikrar süresince olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Düzgülü olarak bütün haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşamma uyacak, hem de bu içtimai hayatın barış süresince sürebilmesi karınin bir düzen görünümünü sağlamaya çhileışacaktır.
Afyon İş Hukuku
Leave a Reply